Türkiye’nin Doğrudan Yabancı Yatırımlar (DYY) Kanunu, eşit muamele ilkesine dayalı olup uluslararası yatırımcıların yerel yatırımcılar ile aynı hak ve yükümlülüklere sahip olmasına olanak tanımaktadır.
Şirket kurma ve hisse devri koşulları, yerel yatırımcılara uygulananlar ile aynıdır. Buna göre, uluslararası yatırımcılar, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) belirtilen tüm şirket türlerini kurabilmektedir. TTK; uluslararası standartları karşılayan, özel sermaye ve halka arz faaliyetlerini teşvik eden, yönetim işlemlerinde şeffaflık sağlayan ve Türkiye'nin iş ortamını AB mevzuatı ve AB'ye katılım süreci ile uyumlu hale getiren bir kurumsal yönetim yaklaşımı sunmaktadır.
Türkiye gerçekleştirdiği yatırım ortamını iyileştirme reformuyla birlikte iş yapma kolaylığını esas almış ve böylece şirket kuruluşlarında yaşanan bürokrasi kaldırılmış, maliyet ve prosedürler de asgariye indirilmiştir. Bu doğrultuda, şirket kuruluşları artık sadece Ticaret Odalarında faaliyet gösteren ve “tek durak ofis” olarak tasarlanan Ticaret Sicili Müdürlüklerinde gerçekleştirilmekte ve aynı gün içinde tamamlanabilmektedir.
TKK Kapsamındaki Şirket Türleri ve Alternatif Yapılar
TTK kapsamında, kurumsal ve kurumsal olmayan aşağıda belirtilen türlerde şirketler kurulabilmektedir:
a. Kurumsal yapılar
Bazı mali eşikler (örneğin; asgari sermaye) ve organlar birbirinden farklı olsa da, bir anonim şirket veya limited şirket kurmak için izlenen usul aynıdır.
b. Kurumsal olmayan yapılar
Şirketler bu beş farklı türde kurulsa da anonim şirket ile limited şirket, hem küresel ekonomide hem de Türkiye'de en sık tercih edilen türlerdir.
Şirket Kuruluşu
Türkiye'de bir şirket kurarken geçerli kural ve düzenlemelere uyulmalıdır:
Tutanak ve ana sözleşmenin çevrimiçi olarak MERSİS'e gönderilmesi:
Ticaret sicili işlemleri, Ticaret Sicili Yönetmeliği uyarınca MERSİS (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi) üzerinden gerçekleştirilmelidir.
Şirket belgelerinin düzenlenmesi ve noter tasdiki:
İlgili Ticaret Sicili Müdürlüğüne sicil başvurusunda bulunmak için gereken belgeler aşağıdaki gibidir:
-Ticaret Sicili Müdürlüğü yetkili personeli ya da Noter huzurunda kurucuların tamamı tarafından imzalanmış şirket sözleşmesi (bir asıl, dört nüsha)
-Yabancı ortağın gerçek kişi olması halinde gereken belgeler aşağıdaki gibidir:
Her bir hissedarın pasaportundan ikişer nüsha (noter tasdikli pasaport tercümesi, Türkiye’de ikamet edilmesi durumunda noter tasdikli oturma izni, vergi dairesinden alınmış vergi kimlik numarası.)
-Yabancı ortağın tüzel kişi olması halinde gereken belgeler aşağıdaki gibidir:
Ortak olarak kaydedilen tüzel kişinin yatırımcının ülkesindeki ilgili makam tarafından düzenlenen faaliyet belgesi. Faaliyet belgesi şirketin mevcut durumu ve imza yetkilileri hakkında bilgi içermelidir.
Tüzel kişi olan hissedarın/hissedarların kuruluş için onayını gösteren yetkili kurumsal merci kararı/kararları; şirketin kuruluşunda herhangi bir özel koşul bulunuyorsa (şirket adı, faaliyet alanı vb.) karara/kararlara şeffaflık sağlanması adına bu koşullar karar/kararlarda belirtilmelidir.
Bir tüzel kişinin kurulacak şirketin yönetim kurulu üyesi olarak görevlendirilmesi durumunda, tüzel kişi adına hareket edecek gerçek kişinin adı ve tüzel kişinin görevlendirmesi şeffaflık sağlanması adına aynı veya farklı bir kararda belirtilmelidir.
Sürecin vekâleten takip edilecek olması durumunda başvuruyu yetkili Ticaret Sicili Müdürlüğü ve diğer resmi yetkililer huzurunda (gerektiğinde) takip edecek olan vekillere yetki sağlayan vekâletnamenin noter tasdikli bir nüshası.
-Noter tasdikli imza beyannameleri (iki nüsha)
-Şirket müdürlerinin noter tasdikli nüfus cüzdanı (bir nüsha) Yukarıdaki ilk madde haricinde Türkiye dışında düzenlenecek ve imzalanacak tüm gerekli belgelerin noter tasdikli ve apostilli olması veya düzenlendikleri ülkede yerleşik Türk konsolosluğunca onaylanması gerekmektedir. Düzenlenen, noter tasdiki yapılan ve apostillenen asıl belgelerin resmi tercümeleri gerçekleştirilmeli ve Türkiye'de bir noter tarafından tasdiklenmelidir.
Potansiyel vergi numarasının alınması:
Şirket, Türk vatandaşı olmayan hissedarlar ve şirketin Türk vatandaşı olmayan yönetim kurulu üyeleri için ilgili vergi dairesinden bir potansiyel vergi numarası almalıdır. Bu potansiyel vergi numarası, kurulacak şirketin sermayesinin yatırılacağı banka hesabının açılması için gereklidir.
Vergi dairesi tarafından istenen belgeler aşağıdaki gibidir:
-Tescil talep dilekçesi
-Ana sözleşme (bir asıl)
-Şirketin kayıtlı adresini gösteren kira sözleşmesinin nüshası
-Sürecin vekâleten takip edilecek olması durumunda bir vergi numarasının veya potansiyel vergi numarasının alınması için şirket adına vergi dairesine başvuruda bulunma yetkisi veren bir vekâletname düzenlenmelidir.
Sermayenin belirli bir yüzdesinin Rekabet Kurumu’nun hesabına yatırılması: Şirket sermayesinin %0,04'ü Ticaret Sicili Müdürlüğü veznesi aracılığı ile Rekabet Kurumu hesabına ödenmelidir.
Kuruluş sermayesinin en az %25'inin bir bankaya yatırılması ve bunun belgelenmesi:
Taahhüt edilen sermayenin %25'i yeni şirket tescili öncesinde, kalan %75'i ise iki yıl içinde ödenmelidir. Alternatif olarak sermaye, tescil öncesinde tümüyle ödenebilir. Ancak limited şirketler için kuruluş sermayesinin %25'inin şirket tescili öncesinde ödenmesi şartı aranmamaktadır. Limited şirketler için taahhüt edilen sermayenin, şirketin kurulduğu tarihe müteakip 24 ay içerisinde ödenmesi yeterlidir.
Ticaret Sicili Müdürlüğüne tescil başvurusu yapılması:
Aşağıdaki belgelerin temin edilmesini takiben kurucular tescil başvurusunda bulunabilir:
-Tescil talep dilekçesi
-Kuruluş bildirim formunun dört nüshası
-Kurucuların tamamınca Ticaret Sicili Müdürlüğü yetkili personeli ya da Noter huzurunda imzalanmış şirket sözleşmesi (bir asıl, dört nüsha)
-Rekabet Kurumuna ait banka hesabına yapılan ödeme (şirket sermayesinin %0,04'ü)
-Limited şirketin kurucularını temsil etmeye yetkili her bir şahıs için imza beyannamelerinin iki nüshası
-Kuruluş beyannamesi (bir asıl)
-Ticaret Odası tescil formu (iki farklı ortak türü için iki farklı form: gerçek kişi ortak veya tüzel kişi ortak)
-Söz konusu görevin kabulünü belirten yönetim kurulunun ortak olmayan üyelerinin yazılı beyanı
-Ödenmiş asgari sermaye mevduatına ilişkin banka dekontu (taahhüt edilen sermayenin en az %25'i). Herhangi bir ayni sermaye katkısı olması durumunda:
Ayni sermaye hakkındaki uzman raporu
Söz konusu ayni sermaye üzerinde hiçbir takyidat olmadığını gösteren ilgili sicil beyanı
Ayni sermaye hakkında ilgili dairelere şerhlerin yapıldığını gösteren belge
Şirket kuruluşu hakkında kurucular, diğer kişiler ve şirket arasındaki yazılı anlaşmalar
Sicil aşamasının Ticaret Sicili Müdürlüğünde tamamlanmasının ardından Ticaret Sicili Müdürlüğü ilgili vergi dairesi ve Sosyal Güvenlik Kurumuna şirketin kuruluşu hakkında re'sen bildirimde bulunur. Ticaret Sicili Müdürlüğü, şirketin kuruluş bilgisinin şirket tescilinden itibaren yaklaşık 10 gün içinde Ticaret Sicili Gazetesinde duyurulmasını sağlar. Ticaret Sicili Müdürlüğü yerel vergi dairesini bilgilendirdikten kısa süre sonra yerel vergi dairesinden bir vergi levhası alınmalıdır.
İlgili Sosyal Güvenlik Kurumundan şirket için bir sosyal güvenlik numarası alınmalıdır. Çalışanlar için şirketin Sosyal Güvenlik Kurumuna tescilini takiben ayrı bir başvuruda bulunulmalıdır.
Yasal defterlerin tasdikletilmesi:
Kuruluş sırasında aşağıdaki defterlerin tasdiki Ticaret Sicili Müdürlüğünün yetkilendirilmiş personeli tarafından yapılacaktır.
-Yevmiye defteri
-Defter-i kebir
-Muhasebe envanteri
-Hisse defteri
-Yönetim toplantısı tutanak defteri
-Genel kurul toplantı tutanak defteri
Ticaret Sicili Müdürlüğünün şirket kuruluş bildirisinin vergi dairesinden takip edilmesi: Ticaret Sicili Müdürlüğü, şirket kuruluşunu vergi dairesi ve Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir. İlgili vergi memuru tespit tutanağı hazırlamak üzere şirket merkezini ziyaret eder. Tespit tutanağında en az bir yetkilinin imzası bulunmalıdır. Ticaret Sicili Müdürlüğü şirketin vergi numarasını içeren şirket kuruluş belgesini vergi dairesine gönderir.
İmza sirkülerinin düzenlenmesi: Şirketin Ticaret Sicili Müdürlüğünde tescil edildiği tarihte Ticaret Sicili Müdürlüğünün yetkilendirilmiş personeli huzurunda şirketin imza yetkilileri imza sirkülerini düzenlemelidir.
Belirli Dokümanların Elektronik Ortama Alınması/E-TUYS Sistemi:
Daha önceden uluslararası yatırımcıların Türkiye’de kurdukları şirket ve şubeler tarafından Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne basılı halde gönderilen şu dokümanların elektronik ortamda alınmasına yönelik çalışmalar tamamlanmıştır:
-Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Faaliyet Bilgi Formu
-Doğrudan Yabancı Yatırımlar için Sermaye Bilgi Formu
-Doğrudan Yabancı Yatırımlar için Hisse Devri Bilgi Formu
Doğrudan yabancı yatırımlara ilişkin veri sisteminin daha kapsamlı hale getirilebilmesi ve güncel bilgilerin daha hızlı temin edilmesi amacıyla geliştirilen ve Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yönetilen E-TUYS adlı web tabanlı uygulama aracılığıyla söz konusu formlarda yer alan bilgiler sadece elektronik ortamda alınacaktır. Böylece söz konusu formların kâğıt ortamında alınması uygulamasına son verilmiştir.
Kuruluş ve süre uzatımına ilişkin başvurular, istenilen bilgi/belgelerin tam ve eksiksiz olması kaydıyla başvuru tarihinden itibaren on beş iş günü içinde sonuçlandırılmaktadır.
Yabancı şirketlerin, para ve sermaye piyasaları, sigortacılık gibi özel mevzuatı bulunan finansal alanlarda faaliyette bulunmak amacıyla irtibat bürosu açma talepleri, ilgili özel mevzuatı çerçevesinde yetkili kılınan Sermaye Piyasası Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu gibi kurum veya kuruluşlarca değerlendirilmektedir. Bakanlık gerekli görülen durumlarda, faaliyet göstermek üzere izin, lisans veya benzeri yetkiler alınması gereken diğer sektörlerdeki yabancı şirketlerin irtibat bürosu açma taleplerini, söz konusu izin veya lisansı veren kurum ya da kuruluşların görüşlerini alarak sonuçlandırabilmektedir.
